کوپ یا سنگ بلوک اولین محصول استخراج شده از معادن سنگ می باشد. اهمیت استخراج کوپ مرمریت با کیفیت، از مهمترین چالش ها در فرآوری سنگ هاست به طوری که بدون وجود یک کوپ خوب امکان تولید سنک ساختمانی مناسب و بادوام وجود نخواهد داشت.
اولین مرحله‌ی تولید سنگ مرمریت برای پروژه‌های ساختمانی، استخراج سنگ از معدن است. این کار معمولا با دستگاه اره‌ی زنجیری یا دستگاه‌های پیشرفته‌تری انجام می‌شود.
بعد از استخراج سنگ مرمریت از دل کوه‌های سنگی، آنچه به دست می‌آید سنگ‌های خامی هستند که همان‌جا بریده و در قطعاتی با ابعاد مختلف بارگیری میشوند. سپس این قطعات وارد مرحله‌ی بعدی فرآوری در کارخانه میشوند، به این قطعات و یا بلوک‌های سنگ “کوپ” گفته می‌شود.
کوپ‌ها یا بلوک‌های به دست آمده به سه دسته‌ی عمده تقسیم میشوند، این دسته‌بندی به سلامت و ابعاد سنگ استخراج شده بستگی دارد:
• دسته‌ی اول: تک کوپ است، یعنی بهترین نوع سنگ خام که به صورت مکعب مستطیل با وزن حدود ۲۵ تن و به صورت تکی در هر تریلی بارگیری می‌شود و به همین دلیل که تک کوپ نامیده می‌شود.
• دسته دوم: دو کوپ است، دو کوپ سنگ‌های خامی در ابعاد کوچکتر هستند و دو قطعه از آن در یک تریلی بارگیری میشوند. قیمت دو کوپ نسبت به تک کوپ پایین‌تر است.
• دسته سوم: سه کوپ و لاشه نام دارد، این دسته سنگ‌هایی هستند که به صورتی سه تایی بارگیری میشوند. لاشه به تخته سنگ‌هایی گفته می‌شود که یک بعد آن‌ها به مراتب از بعد دیگر کمتر باشد.
ابزار و شیوه‌ی استخراج سنگ مرمریت از معدن و تبدیل آن به کوپ مرمریت:
امروزه کوپ‌های سنگ توسط دستگاه‌های مجهز و فوق پیشرفته‌ای بریده میشوند. در ادامه دو روشی را توضیح می‌دهیم که معمولا سنگ مرمریت را از کوه استخراج می‌کنند و برش می‌دهند.
روش برش با سیم فولادی:
در این روش ابتدا چاله‌هایی با طول بیش از۳۰ متر، که درسطوح مختلف یکدیگر را قطع می‌کنند، حفر می‌گردد؛ آنگاه با عبور سیم‌های فولادی از چاله‌ها، قسمتی از سنگ را که با سیم فولادی محدود شده برش می‌دهند. اساس کار بر حرکت دورانی یک سیم فولادی تحت کشش است که به کمک پودر سیلیس و آب موجب برش سنگ می‌شود.
این سیستم برش، از یک دستگاه نیروی محرکه، تعدادی قرقره‌ی هدایت کننده، دستگاه ایجاد کشش و ابزارهای کمکی وابسته تشکیل شده است. جهت ایجاد کشش لازم، از روش آویزان کردن وزنه به ارابه‌ای که حاوی قرقره است، استفاده می شود. با این روش به راحتی می توان با تغییر زاویه‌ای که به قرقره می‌دهند، سطوح افقی یا عمودی را برش زد. این روش در سنگ‌های کربناتی از جمله مرمریت کارایی خوبی دارد.
روش استخراج با سیم برش الماسه:
دستگاه سیم برش الماسه شامل سیم الماسه به طول ۲۵ تا ۴۵ متر (حداکثر ۱۵۰ متر) به وسیله یک وینچ با قرقره راهنما، در یک جهت معین به طور دایم روی سنگ بریده می‌شود.
برای این منظور ابتدا در سنگ دو چال عمود برهم که محدوده‌ی بلوک را تشکیل می‌دهند، حفر می‌کنند، سپس سیم الماس را از آن عبور می‌دهند. دستگاه برش در موقع کار بر روی ریل قرار دارد و با استفاده از امکانات الکترونیکی و هیدرولیکی به طور اتوماتیک بر روی ریل جابجا می‌شود و با انجام عمل برش خود را به عقب می‌کشد.
نیروی کشش سیم که حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم است به صورت ثابت حفظ می‌شود. دستگاه وینچ معمولاً در فاصله ۵ الی ۸ متری سینه‌ی کار قرار می‌گیرد. بدین ترتیب حدود ۱۵ متر از سیم الماسه به طور آزاد کار می‌کند. مکانیزم دستگاه به گونه‌ای است که می‌توان با جابجایی و تغییر جهت محور وینچ از حالت افقی به عمودی، سنگ را به طور افقی و یا عمودی برش داد.
برش افقی باید زمانی صورت گیرد که برش عمودی کوه هنوز انجام نگرفته است زیرا در غیر این صورت در انتهای برش افقی امکان دارد بلوک سنگ از کوه جدا شده و سیم برش را که در حالت افقی در حال کار است، له کند.
حمل و نقل بلوک‌های ماده‌ی معدنی پس از مرحله‌ی برش جهت جدا کردن بلوک بریده شده از سینه‌ی کار، توسط جک‌های هیدرولیک و بالشتک‌های فشرده انجام می‌شود.
برای برش سنگ‌هایی که سختی متفاوتی دارند سیم‌های مختلف وجود دارد. سرعت حرکت سیم به سختی سنگ بستگی دارد. سرعت حرکت سیم معمولاً در سنگ‌های سخت در حدود ۲۰ تا ۳۰ متر بر ثانیه و در سنگ‌های چینی و مرمریت در حدود ۳۰ تا ۳۶ متر بر ثانیه است.
نکته‌ی مهم دیگر در انجام این کار، سرعت برش سنگ است. سرعت برش سنگ به جنس و کیفیت سنگ بستگی دارد. این سرعت در معادن مرمریت از ۴ تا ۷ متر مربع در ساعت است که در حالت ایده‌آل به ۹ متر مربع نیز می‌رسد.
در اثر اصطکاکی که بین سیم و سنگ به‌وجود می‌آید، اجزاء فلزی سیم الماسه سریعاً فرسوده میشوند .
در این مقاله با کوپ سنگ آشنا شدیم، انواعش را شناختیم و روش‌های استخراج و برش کوپ سنگ مرمریت را توضیح دادیم. باید بدانید که از بین انواع کوپ‌هایی که از معدن به کارخانه‌ها روانه میشوند بهترین و باارزش‌ترین کوپ‌ها، دسته‌ی اول هستند که معمولا برای تولید اسلب مرمریت کاربرد دارند.
وجه تمایز کوپ‌هایی که برای تولید اسلب به کار می‌روند با سایر کپ‌ها، علاوه بر ابعاد بزرگتر، جنس این قطعه سنگ‌ها نیز هست. این کوپ‌ها از لحاظ نداشتن ترک و هارمونی رنگ بسیار مرغوب هستند، به صورت شش وجهی برش داده میشوند و وزن آن‌ها معمولا بین ۲۵ تا ۲۷ تن است.
چه بر سر بقیه‌ی کوپ‌ها می‌آید؟
سنگ‌هایی که ابعاد کوچکتر دارند و یا شکل هندسی منظمی ندارند، با دستگاه قله‌بُر تبدیل به سنگ تایل میشوند. مرحله‌ی بعدی تولید سنگ مرمریت در کارخانه صورت می‌گیرد که در مقاله‌های دیگر به تفصیل آن‌ها را بررسی کرده‌ایم.